Kitaplık: Somuncu Baba /Hâmid-i Velî’nin Tasavvufa Dair Üç Risâlesi

Hâmid-i Velî/Somuncu Baba, 14. yüzyılda Kayseri’de doğmuş, Şam ve Hoy gibi ilim merkezlerinde tahsil görmüş, Anadolu’da Bursa, Aksaray ve Darende gibi şehirlerde irşad faaliyetlerinde bulunmuş bir sûfîdir. Onun asıl kimliği, büyük bir Kur’ân ve hadis âlimi, olmasının yanında tasavvuf ehli bir mürşid-i kâmil olarak öne çıkar.

Hacı Bayram-ı Velî gibi büyük mutasavvıfların yetişmesine vesile olan Somuncu Baba, yaşadığı dönemin toplumsal, siyasal ve dinî meselelerine Kur’ân ve sünnet ekseninden çözümler sunmuş; irşad görevini hayatının merkezine almıştır.

Dergimiz yazarlarında Prof. Dr. Enbiya Yıldırım hocamızın kaleme aldığı "Somuncu Baba/Hâmid-i Velî’nin Tasavvufa Dair Üç Risâlesi", yalnızca bir dinî kitap değil, aynı zamanda Anadolu’nun rûhunu ve İslâmî geleneğini yansıtan eşsiz bir kültür mirasıdır. Anadolu irfânının yapı taşlarından olan Somuncu Baba/Hamîdeddîn bin Şemseddîn Mûsâ, bu eserde üç temel risâlesiyle tasavvufun Kur’ân ve sünnet merkezli özüne ışık tutmaktadır.

Yazar Enbiya Yıldırım, hadis ilminin güçlü kalemlerinden biridir. Bu çalışmasıyla sadece Hâmid-i Velî'nin risâlelerini neşretmekle kalmamış, aynı zamanda derin analizlerle okuyucuya tasavvufî kavrayışı sade ve anlaşılır biçimde sunmuştur. Kitap, hem Arapça hem Türkçe metinleriyle akademik ve halk okuyucusuna hitap etmektedir.

Eser Somuncu Baba’nın üç temel risalesini içerir:

1. Zikir Risâlesi: Zikrullahın anlamı, önemi ve nasıl yapılması gerektiğini anlatan bu risâle, özellikle kelime-i tevhîd (Lâ ilâhe illallâh) zikrinin tasavvuftaki merkezî rolünü işler. Mü’minin günlük yaşantısında Allah’ı sürekli hatırda tutmasının rûhî dönüşüm üzerindeki etkisi ele alınır. Namaz, oruç ve tesbihat gibi ibâdetlerin kalp temizliği ile olan ilişkisi somut örneklerle açıklanır. Zikir Risâlesi’nde özellikle şu konular işlenir: Zikrin edepleri, tasavvufî semboller; tac ve hırka, günlük duâlar ve tesbihat, Kur’ân okumanın önemi ve nâfile ibadetlerin rûhî olgunluğa katkısı
   
   
2. Silâhu’l-Mürîdîn: Kelime anlamıyla “müridin silahı” demek olan bu risâle, duâların ve tesbihatların bir mecmuâsıdır. Âyetler, hadisler ve Esmâ-i Hüsnâ üzerinden Allah’a yöneliş yolları gösterilir. Özellikle sabah ve akşam tesbihatları, Allah’ın sıfatlarının zikri (esmâ zikri) ve kulun daima Allah’la irtibat hâlinde olması gerektiği vurgulanır. Bu risâle, okuyucusuna bir nevi günlük zikir ve duâ rehberi sunar. Aynı zamanda zikirlerin iç dünyada ne tür feyz ve huzur doğurduğu örnek hadislerle açıklanır.
   
   
3. Kırk Hadis Şerhi: Kırk hadis geleneği, İslâm dünyasında yaygın olan ve Peygamberimiz’in sözlerini ezberleyip hayatımıza tatbik etme amacı güden bir geleneğin ürünüdür. Hâmid-i Velî bu eserinde kısa ama derinlikli yorumlarla hadisleri açıklamıştır. Her hadis, hem zâhirî hem de bâtınî boyutlarıyla yorumlanmış, bazen kıssalarla zenginleştirilmiştir. Bu bölümde yer alan hadisler, özellikle ahlâkî olgunluk, ibâdet bilinci, toplumsal sorumluluk, niyetin önemi, ihlâs ve tevazu gibi temel değerler etrafında şekillenmektedir.

Eserin hazırlanmasında Türkiye’deki pek çok kütüphanedeki yazma eserler incelenmiş, çeşitli nüshalar karşılaştırılmıştır. Metinlerdeki farklılıklar dipnotlarla gösterilmiş, okuyucuya metnin en sağlam hâli sunulmuştur. Ayrıca Arapça metinlerin yanında Arapça-Türkçe karşılıklı çeviri yapılmış olması, hem araştırmacılara hem de Arapça öğrenen okuyuculara büyük kolaylık sağlamaktadır.

Tasavvufu hurafe değil hakikat olarak tanımak isteyenler için mükemmel bir kaynak olan eser Kur’ân ve Sünnet ışığında mânevî derinliği öğrenmek isteyenler ile Müslüman şahsiyetin inşasında hadislerin etkisini görmek isteyenler için rehber niteliğindedir. Eser, zikir pratiğini günlük hayatına taşımak isteyen her Müslüman için yol gösterici olduğu söylenebilir.

Somuncu Baba’nın bu üç risalesi, sadece geçmişin bilgeliğini yansıtmakla kalmıyor, aynı zamanda günümüz insanına da hakikat arayışında sağlam bir istikamet sunuyor. Enbiya Yıldırım’ın titiz emeğiyle hazırlanmış bu eser, gerek ilmî gerekse manevî açıdan büyük bir boşluğu doldurmaktadır.

Somuncu Baba’nın gönül dünyasına adım atmak, Kur’ân ve sünnet merkezli bir tasavvuf anlayışına ulaşmak isteyen herkes bu eseri okumalıdır.