Kitap: Deyimler ve Atasözleri Öyküleri

Kitabın adı: Deyimler ve Atasözleri Öyküleri

Hazırlayan: Muhiddin Yenigün

Yayınevi: Uğurböceği Yayınları

Yayın yeri ve yılı: İstanbul/2023

Sayfa sayısı: 142

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: Nasihat, bencillik, kurnazlık, hırs, inat, acelecilik…

Az sözle çok şey anlatma esasına dayanan deyimler ve atasözleri aynı zamanda bitmez tükenmez kültür hazinelerimizdendir. Yüzyılların tecrübesine dayanır ve bir hakikati anlatırlar. Kimin söylediği, ne zaman söylendiği belli değildir. Ancak şu bilinir ki söylenen bu sözlerin dayandığı engin bir halk tecrübesi vardır.

Türkçemiz bu yönden son derece zengin bir dil zira sayısız deyim ve atasözü barındırıyor. Hatırlanacağı üzere, atasözlerinin derlenip toparlanması Tanzimat Dönemi’nde İbrahim Şinasi Efendi (d. 1826-ö. 1871) tarafından ilk defa yapılıyor ve o günden günümüze de araştırmacılar tarafından hem deyimler hem de atasözlerimiz genişletilerek yayımlanmakta.

Bu kısa girişin ardından Muhiddin Yenigün tarafından hazırlanan Deyimler ve Atasözleri setinin ilk kitabına gelelim. Bu ilk kitap A-B harfleriyle başlayan deyimler ve atasözlerine yer vermiş. Diğer kitaplar da alfabetik sıra ile devam ediyor. Kitapta yer alan deyim ve atasözleri elbette A-B ile başlayan deyim ve atasözlerimizin tamamı değil.

Yazar bir kısmını masallardan, bir kısmını hikâyelerden bir kısmını da söylentilerden hareketle oluşturduğu deyim ve atasözü hikâyeleri ile serinin birinci kitabını yayıma hazırlamış. İçindekiler kısmına baktığımızda A harfi ile başlayan 21 deyim, B harfi ile başlayan 15 deyim; A harfi ile başlayan 11 atasözü, B harfi ile başlayan 9 atasözüne yer vermiş. Yani toplamda 57 deyim ve atasözü öyküsü yer alıyor kitapta. Ayrıca her bir öykünün başında içerik ile ilgili bir resim yer alıyor, bunu da bir ayrıntı olarak vurgulayalım.

Şimdi de belki çoğumuzun bildiği, duyduğu bazı deyim ve atasözleri kitapta nasıl anlatılmış, birkaçına bakalım:

Meşhur tıp âlimi İbn-i Sînâ öğrenci iken cebir ve geometriyi pek sevmez bu yüzden de başarılı olamazmış. Bir gün okuldan kaçmış, babasından da korktuğu için eve dönmemiş. Yoldan geçen bir kervana katılmış ve onlarla birlikte yola koyulmuş. Kervan yolda konaklamış. Kervancıbaşı İbn-i Sînâ’yı su getirmesi için civardaki bir kuyuya göndermiş.

İbn-i Sînâ, kuyudan suyu çekerken ipin kuyunun taşını aşındırdığını fark etmiş. Bunun üzerine düşünmüş. Zayıf olan ip kendisinden daha sağlam olan taşı sürtüne sürtüne aşındırdığına göre azim ve gayretle kendisinin de cebir ve geometriyi halledebileceği hükmüne varmış. Kovayı ve suyu bırakan İbn-i Sînâ geri dönmüş ve okuluna yeniden başlamış. “Aklı kesmek” deyiminde anlatılan hikâye işte bu.

Balık bilmezse Hâlık bilir atasözünde ise şu hikâye sizleri bekliyor: İyiliksever bir adam deniz kenarına oturmuş ve getirdiği ekmekleri doğrayıp denize atıyormuş. Bunu gören başka bir adam şaşırmış ve ona ne yaptığını sormuş. Adam da aç balıkları doyurduğunu söylemiş. Şaşkın adam daha da hayrete düşmüş ve balıkların bu iyiliği anlamayacağını söyleyince iyiliksever adam ona “Sen iyilik yap da balık bilmezse Hâlık bilir.” cevabını vermiş.

Deyimler ve Atasözleri Öyküleri sözlü ve geleneksel kültürümüzü bilmemiz açısından güzel bir çalışma olmuş. Emeği geçenleri tebrik ediyorum.