Kitap: Mehmet Akif

Kitabın adı: MEHMET AKİF

Yazarı: Nurettin Topçu

Yayınevi: Dergâh

Yayın yılı ver yeri: 2022 / İstanbul

Sayfa sayısı: 104

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: Mehmet Akif’in şahsiyeti, idealizmi, hürriyet anlayışı…

Eserin içindekiler bölümüne baktığımızda şu başlıkları görüyoruz: Şahsiyeti, Sanatı, İdealizmi, Safahat’ın Felsefesi, Hürriyet Anlayışı, İsyanı, Ek: Akifnâme’ye Dair. Son başlık, Nurettin Topçu’nun Hasan Basri Çantay’ın Akifnâme adlı kitabına takdim yazısı.

Akif, Safahat’ında şöyle sesleniyordu:

Âlemde ziya kalmasa halk etmelisin, halk!

Ey elleri böğründe yatan şaşkın adam, kalk!

Bu mısralar, cemaat/millet uçurumdayken zirveyi görmeyen bir şairin yine kendi üslûbunca milletin içine düştüğü sefaleti dile getirmesiydi. Bunu “realist ve canlı tablolar halinde” yapıyor; yokluk, yoksulluk, cehalet, ümitsizlik içerindeki bir nesli diriltmeye çalışıyordu.

Akif bir cemaat adamıydı, zihninde kurguladığı bir neslin yılmaz, vakur “mürşidi” idi. Sanatta gayeyi esas alan Akif için sanat, başlı başına insandı. Zira hayatı anlamlı kılan, insandı. Zamana uyma gibi bir derdi yoktu, mücadelesi zamanı kendine uydurmaktı. Bu durum, onu yıkılmaz bir güç abidesi yapıyordu. Herhangi bir ikbal kaygısı da taşımadığı için hiçbir kimseye karşı müdahene tavrı içine girmiyordu. Gayesi, milletin ve İslâm’ın selameti idi. Dünyaya geliş gayesini bu iki ideal uğrunda şekillendirmişti.

Ben böyle bakıp durmayacaktım, dili bağlı,

İslâm’ı uyandırmak için haykıracaktım.

…

Ne yapsam, neyle kurtarsam şu yatmış inleyen halkı.

mısraları hep bu kaygının, sorumluluk duygusunun kelimelere dökülmüş terennümleri idi.

Akif’i büyük adam yapan hususiyetlerinden bir başkası da arayışının “dışarıdan başlayıp kendi iç dünyasına akması, oradan da sonsuza, Allah’a” ulaşması idi. Safahat’ın ilk iki bölümü yani Safahat ve Süleymaniye Kürsüsünde, cemiyet namına çekilen ıstırapların mısralara dökülmüş hâlidir. Hakkın Sesleri, Fatih Kürsüsünde, Hatıralar Akif’in artık cemiyetten kendi iç dünyasına döndüğünün çığlıkları iken Asım “dünya görüşünü” ve Gölgeler “mistisizme tırmanışını” anlatır. Nurettin Topçu, bunu “Asım, bu ilahî eserde muazzam bir kubbe ise, gölgeler minareleridir.” şeklinde ifade etmiştir.

Akif tam inanmış bir mümin, bir İslam idealcisi ve aynı zamanda milliyetçi idi. Topçu, onun milliyetçiliğinde iki unsuru tespit ediyor. Birisi, Akif’in ruh yapısına bütünü ile gömülmüş, sinmiş olan tarih, mazi, mefahir, ecdad duygusu; bir diğeri ise milliyetçiliğin şiddet, hareket kazanması ve isyan haline gelmesi, daha sonra kendisini tatmin etmez olan ahlakî yapının tamiri ve kurtarılması zarureti şeklindedir. Bu duygularla Akif, “Bülbül”ü yazmıştı:

Ne hüsrandır ki: Şarkın ben vefasız, kansız evladı,

Serapa Garb’a çiğnettim de çıktım hak-i ecdadı!

Hayalimden geçerken şimdi, fikrim hercümerc oldu,

Salahaddin-i Eyyubîlerin, Fatihlerin yurdu.

Akif, aynı zamanda bir isyan şairi idi. Ondaki isyan, ne bir “anarşistle komünistin isyanı ki bu isyanda benlik adına başkalarına saldırmak iradesi vardır” ne de başkalarına üstünlük duygusundan kaynaklanan bir isyandı; onun isyanı, velîlerle nebîlerin isyanı idi; onun isyanı, “imanın eseri” idi; onun isyanı, ümit ve imandan besleniyordu. O yüzden, kimden gelirse gelsin, “zulmü alkışlamadı, zalimi asla sevmedi”; o yüzden “istiklale âşıktı ve asla ona altın lale tasmalık etmemişti”; o yüzden “kesilse de asla çekmeye gelmez bir boynu” vardı.

Ruhûn şad, mekânın cennet olsun büyük insan, büyük şair.