Kitap: Toprak Ana

Kitabın adı: Toprak Ana

Yazarı: Cengiz Aytmatov

Yayınevi: Ötüken Yayınları

Yayın yeri ve yılı: İstanbul/2016

Sayfa sayısı: 135

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: savaş, ayrılık, ölüm, sadakat…

Cengiz Aytmatov (1928-2008), Kırgız-Türk edebiyatının belki de en meşhur yazarlarından biridir. Gün Olur Asra Bedel, Cemile, Elveda Gülsarı, Dişi Kurdun Rüyaları ve daha nice roman ve hikâye onun büyülü kalemiyle vücut bulmuştur. Edebiyatın farklı türlerinde ürünler veren Aytmatov’un eserleri pek çok dile çevrilmiştir. Aytmatov’un eserlerinde genel olarak Kırgız-Türk kültürünü bulabiliriz. Yazarın bu anlamda önemli eserlerinden, ilk romanı Toprak Ana (1963), yazımızın konusunu teşkil etmektedir.

Roman, II. Dünya Savaşı yıllarında dağılan bir ailenin trajik hayatını konu ediniyor. Kendi tarlalarını alma ve o topraklar üzerinde mesut bir hayat kurma planları yapan Savankul ve Tolgonay’ın planları savaşla beraber altüst olur. Oysa her şey ne kadar da güzel başlamıştır ve aynı güzellikte devam etmektedir.

Kasım, Maysalbek ve Caynak adında üç çocukları olmuştur. Çocuklar büyüyüp kendi yetenekleri doğrultusunda bir iş kurma/mücadele peşindedir. Kasım, babasının izinden gitmiş ve traktör sürücüsü olmuştur. Maysalbek, okumaya düşkündür ve öğretmen olma hayaliyle şehre gitmiştir. Caynak ise Kolhoz’da (Sovyetler Birliği Dönemi’nde tarım kooperatifi) gençlik kolu başkanı seçilmiş ve bu yüzden toplantıdan toplantıya koşmaktadır.

Ailenin fertlerinin farklı yerlerde farklı işler yapması aralarındaki birliği bozmamış hatta daha da güçlendirmiştir. Üstelik Kasım’a dağ köylerinden biri olan Kayındı’dan Aliman gelini almışlardır, böylece mutlulukları daha da artmıştır. Tolgonay, yaşadıkları mutluluğu romanda şöyle dile getirir: “Gerçek mutluluk yavaş yavaş, azar azar gelir ve bu bizim hayata bakış açımızla ve çevremizle, çevremizdekilerle dayanışımızla doğrudan doğruya ilgilidir ve orantılıdır. Mutluluk birbirini tamamlayan ufak tefek şeylerin birikmesinden doğuyor.” (s. 22)

Evet, işte onların mutluluğu yavaş yavaş birikmiştir ta ki köye köyü tozu dumana katan bir atlı gelene kadar. Bu atlı hiç de hayırlı bir haberle gelmez. Savaş çıkmıştır ve eli silah tutan erkekler askere alınacaktır. Önce Kasım gider, ardından Savankul, daha sonra Maysalbek ve en son da Caynak. Haftalar ayları, aylar yılları kovalar. Önce Kasım’ın, ardından Savankul’un ve sonra Maysalbek’in ölüm haberi Tolgonay ve Aliman’ı yıkar. Caynak’a ne olduğu ise meçhuldür. Onlar büyük bir ümitle Caynak’ın dönüşünü bekler ama nafile…

Tolgonay, genç yaşta dul kalan gelininin babasının evine dönüp dönmemesinde kararsızdır. Aliman, tercihini Tolgonay ile kalmaktan yana kullanır.

Bir gün köye bir çoban gelir. Çoban ve Aliman arasında bir yakınlaşma olur. Tolgonay olanlardan haberdardır ancak gelinine herhangi bir şey söylemez. Aliman bu çobandan hamile kalır. Bu durum köyde hiç de iyi karşılanmaz ancak Tolgonay, gelinine her ne olursa olsun sahip çıkar. Çoban köyü terk eder, Aliman yaşadıklarından pişmandır; buna rağmen çocuğunu doğurur ancak doğum esnasında ölür. Tolgonay, Canbolat adını verdikleri bu bebeği tek başına büyütüp on sekiz yaşına getirir.

Roman Tolgonay’ın yaşadıklarını Savankul ile sahip oldukları tarlaya geriye dönüş tekniğini kullanarak anlatması şeklinde kurgulanmıştır. Toprak Ana, savaşın ve yokluğun bir aileyi -Tolgonay ve ailesi örneğiyle- nasıl paramparça ettiğinin, buna karşılık bir kadının hem savaşın açtığı tahribata hem yokluğa hem de törelere karşı nasıl mücadele ettiğinin roman türünde trajik anlatımıdır.