Kitap: Divan Şiirinde Na’t

Kitabın adı: Divan Şiirinde Na’t

Yazar: Yrd. Doç. Dr. Emine Yeniterzi

Yayınevi: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları

Yayın yeri ve yılı: Ankara/1993

Sayfa sayısı: 390

Yaş aralığı: 14+

İşlenen konular: Na’t nedir? Kısaca Arap ve Fars edebiyatında na’t; ayrıntılı olarak Türk edebiyatında özelde Divan edebiyatındaki na’tlarda Hz. Muhammed (s.a.v.)…

Na't nedir?

Na’t, lügatte bir şeyi vasfetmek, onu tavsifte mübalağa etmek; medh ü sena etmek gibi anlamları ihtiva ediyor. Istılah anlamıyla Hz. Muhammed (s.a.v.)’in vasfı üzerine söylenen şiirlerdir. Na’tlar, diğer peygamberler, dört halife, aşere-i mübeşşere ve din büyükleri için de yazılmış, bu şiirlere de na’t denilmiştir ancak yaygın manası Hz. Muhammed (s.a.v.)’i öven şiirlerdir ki divanlarda tevhid (Allah’ın varlığına ve birliğine dair yazılan manzum ve mensur eserler) ve münacattan (Allah’a yalvarmak, yakarmak ve istekte bulunmak için yazılan şiirler) sonra özel bir yeri vardır.

Asr-ı Saadet’te, Ka’b bin Züheyr, Hasan bin Sabit na’t türünün akla ilk gelen isimleridir.

Fars edebiyatında na’t denilince ilklerden Hakim Senayi,  Şeyh Sadi-i Şirazî, Emir Hüsrev-i Dihlevî akla gelmektedir.

Türk edebiyatında İslâmî Dönem Türk edebiyatının ilk ürünü kabul edilen Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig adlı eserinde na’t vardır. Yine aynı dönem eserlerinden Edip Ahmet Yüknekî’nin Atabetü’l-Hakayık, Ahmet Yesevî’nin Divan-ı Hikmet’inde na’t muhtevalı şiirler bulunmaktadır. Çağatay sahasında Ali Şir Nevaî, Hüseyin Baykara, Özbek hanı Şeybanî; Hindistan’da büyük bir Türk İmparatorluğu kuran Babür Şah na’t yazmıştır.

Türk Halk edebiyatında na’tlar denilince şunları zikredebiliriz: Anonim Halk edebiyatında Danişmend-nâme, Dede Korkut Hikâyeleri, ninni, mani ve bilmecelerde na’tlar vardır. Âşık edebiyatında 16. yüzyıla kadar na’t diyebileceğimiz şiirlerle karşılaşmıyoruz. Bu yüzyılda yaşamış Karacaoğlan’da, 17. yy şairlerinden Âşık Ömer’de, Gevherî’de, 19. yüzyılda Dadaloğlu, Bayburtlu Zihni, Seyranî, Âşık Şem’i, Tokatlı Nuri’de 20. yüzyılda Çıldırlı Âşık Şenlik’te ve adını sayamadığımız pek çok halk şairinde istifşa, na’t tarzında şiirlerle karşılaşıyoruz.

Tasavvuf Halk edebiyatı denilince Yunus Emre, Hacı Bayram-ı Velî, Dede Ömer Ruşeni, Üftade, Şemseddin Sivasî, Muhyî mahlaslı Konyalı Bezcizade Mehmed, Abdulahad Nuri, Niyazi-i Mısrî vd. Günümüzde Mehmet Akif Ersoy, Yaman Dede, Şemsî Mahlaslı Hüseyin Şemsi Ergüneş, Arif Nihat Asya, Ali Ulvi Kurucu, Muhsin İlyas Subaşı yakın zamanda vefat eden Sezai Karakoç ve yine adını burada sayamayacağımız kadar çok şairimiz na’t türünde eser kaleme almışlardır.

Divan edebiyatında Hz. Peygamber (s.a.v.)’le ilgili manzum mensur Esma-i Nebi, mevlid, mucizat, miraciye, Gazavat-ı Nebi, hilye, Ahlakü’n-Nebi, Hicretü’n-Nebi, şefaat-nâme, kırk hadis, bin hadis gibi sayısız eser verilmiştir.

Yukarıda na’t denilince aklımıza ilk gelen şeyleri anlatmaya çalıştık ancak na’tlarla ilgili çok az bir kısmına değinebildiğimiz daha pek çok bilgiyi yayınlanmasının üzerinden çeyrek asırdan fazla bir zaman geçmiş “Divan Şiirinde Na’t” adlı eserde bulabilirsiniz.

Birkaç cümle de eserin başlıklar halinde içeriğinden bahsedelim. Bu çalışma girişle beraber iki bölümden oluşuyor. Yazar girişte na’t kelimesinin lügat ve ıstılah anlamları ile Arap ve Fars edebiyatlarında na’t üzerinde durmuş. “Türk Edebiyatında Na’t” bölümü başlangıçtan günümüze na’t şairleri ve eserlerinden örneklerden oluşuyor.

Asıl bölüm ise ikinci yani “Divan Şiirinde Na’t” bölümü. Burada çok detaylı Hz. Peygamber (s.a.v.)’in şiirlerde nasıl anlatıldığını ele almış. Zengin bir bibliyografya -o zaman göre- ve indeks bölümüyle kitap nihayete eriyor. Kitaba na’t metinleri alınmamış. Yazar metinleri profesör olduktan sonra yine TDV yayınları arasında çıkardı. Sadece ilgililerin değil Peygamber aşığı herkesin her zaman istifade etmesi gereken bir kitap “Divan Şiirinde Na’t” bizden söylemesi.