Ömür Boyu Camide: Emin Saraç Hoca

Bir ömür boyu camide tedrisat ile meşgûl olmak büyük bir ideal, büyük bir sabır ve büyük bir istikrar gerektirir. Aşk olmadan böyle bir şeyi başarmak mümkün değildir. İslâm için yapılabilecek belki de en büyük fedakârlık böylesi bir hizmettir. “Hangi hizmet daha gü­zeldir?” diye bir soru soracak olursak kuşkusuz bu sorunun cevabı; “Merkezinde cami olan hiz­met.” olacaktır. Merkezinde cami olan hizmet hedefi on ikiden vuran hizmettir.

Okyanuslarda buz dağı adı verilen kütleler vardır ve bu kütlelerin suyun üstünde bazen küçük bir kısmı görünür ama asıl kütle suyun altındadır. İşte Emin Saraç Hoca denince benim aklıma okyanustaki buzdağları geliyor. O, bu çağda hayatına şâhitlik ettiğim memleketimiz­de yaşamış en büyük âlimlerden biriydi.

Prof. Dr. Ahmet Coşkun Hoca’nın hâtırâtından okuduğum veciz söz tam da onu anlatıyor. Kayseri’de Cami-i Kebir’in eski imamlarından Divrikli Hacı Ahmet Efendi Hoca, zayıf karakter­li gösteriş merakındaki kimselerle, ağır başlı ve gösterişten sakınan bütün yaptıklarını sırf Allah için yapan kimseleri şöyle tasvir edermiş:

“Bazı insanlar vardır, tavuk gibi, basit bir yu­murta yaptıktan sonra ‘gıt gıt gıdak’ diye ba­ğırır, kıyameti koparırlar; sanki ne yapmışlarsa, dünyayı velveleye verirler. Bazı insanlar da, kos­koca bir tay meydana getiren at gibi kendileri­ni göstermez, sessiz sedasız olarak bu sevimli yavrularını büyütür hizmete hazır ederler.”

Bunu naklettikten sonra; “Yaptıkları, küçük işleri şişirerek anlatan kimselerle, büyük işler yaptıkları hâlde bunu hiç kimseye hissettir­meyenleri gördükçe hocaefendinin bu güzel benzetmesini hatırlarım.” diyor Ahmet Coşkun Hoca.1 Bu fakir de bu sözleri okuyunca sessiz sedasız büyük hizmetler yapan Emin Saraç Ho­camızı yâd ettim.

Hayatı Camiydi

Emin Saraç Hoca, Fâtih Camii ile Ekmekçi­zade Medresesi’nde uzun yıllar ders vermiştir. Hatta ömrü Fâtih Camii’nde geçti dersek yanlış olmaz. Bunun dışında İstanbul’un birçok yerin­de derslere ve sohbetlere devam etmiştir. Oğlu Prof. Dr. Yekta Saraç Bey babasının cami ile olan irtibâtını şöyle anlatıyor:

“Fâtih Camii onun için her şeyden çok daha önemliydi. Onun hayat kaynağı ve sevinciydi. Fâtih Camii’nden velev ki çok kısa bir süre için olsun, ayrıldığında o ayrı kalış ona çok zor ge­lirdi. Ömrünün 60 yılını kubbesinin altında ders okutarak geçirdi. Vefâtından sonra da Fâtih Camii’nin gölgesinde kalmayı Allahu Teâlâ ken­disine nasip etti. Vefâtının bir gün öncesine ka­dar dersten, kitaptan kopmadı. Pek çok müftü, profesör, imam, hatta bazı diyanet işleri baş­kanları dahi kendisinin halka-i tedrisinde bulun­muşlardır, kendisinden ders okumuşlardır.”

Talebesi Osman Şahin Hoca, hocasının cami ve derslerle olan münâsebeti konusunda şun­ları söylüyor: “Hocam çok acil bir durum olma­dıkça dersi asla terk etmez, derse tek kişi bile gelse dersi bırakmazdı. Fâtih Camii’nde yıllarca soğuk kış günlerinde dizlerine örtüler örtmek suretiyle ders okutmuş, yine de dersi bırakma­mıştır. Ben, Fâtih Camii’ne imam olduktan sonra Hocam, soğuktan kurtuldu ve kendisi de imam

“Ecdâdımız mektep ile birlikte camiyi başlı başına bir olgunlaşma merkezi olarak görmüştür. Cuma namazı, bayram namazı, teravih namazı ve cemaatle kılınan diğer namazlarda buluşan Müslümanlar edep ve erkâna dair birçok bilgiyi camilerden öğrenebiliyorlardı. Ayrıca camilerin köşelerinde medeniyetimizin temel unsurları olan tefsir, hadis ve ahlâk kitapları okutma geleneği vardı.”

81

odasını şereflendirdi. 1996’dan sonra derslerini imam odasında yapmaya başladı.

28 Şubat döneminde yaklaşık 50 yıldır hiç bırakmadan sürdürdüğü dersine bir müddet ara verilmesi istendi. O kadar üzülmüştü ki o gece üç defa burnu kanamıştı. Öğrencilerine, ’gelmeyin’ demesine rağmen kendisi aynı sa­atte odaya gelip tek başına dersi mütâlâa etti yine de dersi bırakmadı.”2

Şifâ Dersleri

Emin Saraç Hoca’nın en büyük hizmeti, ilmin merkezi olan Fâtih Camii’nde neredeyse yok olmak üzere olan tedrisat geleneğini ve ders halklarını tam da “bitti, kalmadı” denilecek nok­tadayken yeniden canlandırmasıdır. Hayat suyu verdiği geleneklerden birisi de Üstadı Ali Hay­dar Efendi’den şevkini aldığı Şifâ-i Şerif okutma geleneğidir.

Bildiğimiz kadarıyla Şifâ-i Şerif dersleri bir Osmanlı geleneği olarak 1920 yılına kadar de­vam etmiş. Bu tarihten itibâren kesintiye uğ­rayan dersler Emin Saraç Hocamızın telkiniyle Prof. Dr. Yaşar Kandemir Hocamız tarafından Eyüp Sultan Camii’nde tekrar başlatılmış ve uzun süre devam etmiştir. Osmanlı’dan sonra bu geleneğin sürdürülmesi âdeta bir kimlik ve şahsiyet mücâdelesi anlamına geldiği için önem arz etmektedir.

Emin Saraç Hoca cami derslerini kendisi sürdürdüğü gibi talebelerini de bu konuda yön­lendirmiştir. Hocasının bu konudaki teşviklerini talebesi İsmail İpek Hoca şöyle anlatıyor: “Zon­guldak Devrek Müftülüğüne giderken Tarikat-ı Muhammediyye, Amasya Müftülüğüne giderken de Riyâzu’s Sâlihîn’i sabah namazlarından son­ra cemaate okumamı tembih etmişlerdi. Ham­dolsun bu kitapları defalarca okuyarak sohbet etmek nasip oldu.”3

Bilindiği gibi ecdâdımız mektep ile birlikte camiyi başlı başına bir olgunlaşma merkezi ola­rak görmüştür. Cuma namazı, bayram namazı, teravih namazı ve cemaatle kılınan diğer na­mazlarda buluşan Müslümanlar edep ve erkâna dair birçok bilgiyi camilerden öğrenebiliyorlar­dı. Ayrıca camilerin köşelerinde medeniyetimi­zin temel unsurları olan tefsir, hadis ve ahlâk kitapları okutma geleneği vardı.

Bunlardan bazılarını zikredecek olursak, me­sela Bursalı İsmail Hakkı Hazretleri tefsirini ilk önce Ulu Camii’nde vaaz olarak sunmuş, sonra tefsir olarak yayına hazırlamıştır. Anadolu’da birçok hocalar bu tefsiri baştan başlayıp sonuna kadar vaaz kürsülerinde okumuşlardır. Prof. Dr. Ahmet Coşkun’un hatırâtından öğrendiğimize göre, bu geleneği sürdürmüş olan hocalardan birisi de Sivas merkez vaizi merhum Erzurumlu Ahmet Yılmaz Hocaefendi’dir. Kendisi bu tefsi­ri baştan sona kadar Sivas Meydan Camii’nde okumuş ve vaaz olarak işlemiştir.4

Özellikle bir tefsir bir de hadis kitabını bu­rada zikretmemizin sebebi, ahlâkın ve edebin kaynağı olarak Kur’ân ve Sünnet’in topluma na­sıl işlendiğini gösterebilmek içindir. İslâm’dan ayrı bir ahlâk veya ayrı bir âdâb-ı muâşeret yoktur. Cami de bunun öğretildiği merkezdir. Cami dersleri geleneği sayesinde insanlarımız edebi, adabı ve güzel ahlâkı öğrenmiş ve İslâm şahsiyeti kazanma yolunda önemli mesafe kay­detmişlerdir. Bununla beraber cami dersleri ilim halkalarının nesilden nesle aktarılmasın­da, ehl-i sünnet akidesinin bozulmadan taleb-i ulûma iletilmesinde etkili olmuştur.

Dipnot

1. Bkz. Sohbetler ve Hatıralar, s. 223
2. İlim Yolunda Bir Ömür, s. 58
3. İlim Yolunda Bir Ömür, 93
4. Bkz. Prof. Dr. Ahmet Coşkun, Sohbetler ve Hatıralar, s. 43