Kitaplık: Hikemiyyat-ı Ebu Medyen

Meşhur sûfî İbnü’l-Arabî’nin üstâdı olan Ebû Medyen’in tesir halkasının geniş bir coğrafyaya yayılmasında eserleri içerisinde “Ünsü’l-Vahîd ve Nüzhetü’l-Mürîd” adlı çalışmasının önemli bir yeri vardır.

Şeyh’in bu çalışması, İbn Atâillah el-İskenderî’nin (ö.709/1309) hikemlerinden çok daha önce Şeyh tarafından dile getirilmiş ve bu hikmetler, onları ezberleyen ve üzerinde tefekkür eden kişilerin uyanık kalmasını, rikkate ermesini ve manevî donanım kazanmasını sağlamaya yönelik kısa, özlü ve tesirli ibareler olarak geçmişten günümüze önemli bir rol üstlenmiştir.

Ebû Medyen’in (k.s) bu hikmetlerini, Kadir Özköse, “Tasavvufî Hikmet ve Risâleler” (Ensar Yay., Konya 2008) ve Hamide Ulupınar, “Ebû Medyen el-Mağribî”  (Gelenek Yay., İstanbul 2013) adlı eserlerinde Vincent J. Cornell’in “The Way of Abu Madyan: The Works of Abu Madyan Shuayb” (Islamic Texts Society, 1996) adlı eserinde, hikmetleri İngilizceye yaptığı tercümeden Türkçeye tercüme ederek neşretmişlerdir.

Çalışmaya konu olan İsmail Hakkı Bey ise, Ebû Medyen’in (k.s) hikmetlerinden seksen tanesini seçerek, büyük ölçüde, bu hikmetlerin sadece tercümelerini sunarak okuyucuya takdim etmiştir.

İsmail Hakkı Bey, tercümelerde zaman zaman metne bağlı kalarak zaman zaman da metnin ifade ettiği mana üzerinden hikmetleri tercüme etmiştir. İsmail Hakkı Bey’in şerh çalışması, Ebû Medyen’in (k.s) hikmetlerinin son dönemdeki tesirini göstermesi bakımından önemli bir çalışmadır.  

Ebû Medyen’in (k.s) hikmetleri, Ahmed b. Mustafa el-Alevî el-Müstegânemî, el-Mevâddü’l-gaysiyye en-nâsie ani’l-Hikemi’l-Gavsiyye, (tahk. M. Emin b. Abdülhâdî el-Fârukî, Dârü’l-Beyrûtî, Dımeşk 2009), Abdülkâdir Bâişin, el-Beyân ve’l-mezîd el-müştemil alâ maâni’t-tenzîh ve hakâiki’t-tevhîd alâ Ünsi’l-vahîd ve nüzheti’l-mürîd, (Matbaatü’l-Âmireti’l-Osmâniyye, Kahire1306/1888), Ahmed b. ‘Allan es-Sıddîkî (ö.1031/1622), Şerhu Hikemi Ebû Medyen’, Süleymaniye Ktp., Pertev Paşa, nr. 626. (İbn Allân es-Sıddîkî, Şerhu Hikemi’l-Gavsiyye, Tahk. Ahmed Ferid Mezîdî, Dârü’l-Âfâki’lArabiyye, Kahire 2008) ve Ali Hicâzî el-Beyyûmî, el-Esrâru’l-hafiyye el-mûsila ile’l-hazreti’l-aliyye, (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye) gibi çalışmalarla şerh edilmiş, birçok insan tarafından ezberlenmiş ve geniş kitlelere ulaşma imkânı bulmuştur.

M. Nedim Tan, tarafından İsmail Hakkı Bey’in çalışması “İsmail Hakkı Bey’in Hikemiyyât-ı Şeyh Ebû Medyen Tercümesi” (Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 35, (2015), 239-254) başlığıyla yayınlanmıştır. Bu çalışma bir metin neşri özelliği taşımaktadır ve Ebû Medyen’in Hikemiyyât’ına dair bilgiler sunmuştur.

Dr. Fatih Çınar tarafından yayına hazırlanan eserde ise müellifin bu eserinden istifade edilmekle birlikte, İsmail Hakkı Bey tarafından sunulan hikmetlerin günümüz insanı tarafından anlaşılabilmesi için “Günümüz Türkçesiyle” şeklinde bir başlıkla hikmetleri günümüz insanının anlayabileceği şekilde takdim edilmiştir.

Ayrıca hikmetlerin Arapça metinleri ve İsmail Hakkı Bey tarafından yapılan tercümelerine de yer verilmiştir. Kitap Dünyası Yayınları arasından Şubat 2023’te okuyucu ile buluşan eserde İsmail Hakkı Bey’in Hikemiyyât-ı Ebû Medyen adlı eserinin orijinal metni de yer almaktadır.

Bu eserin, “Ebû Medyen’e göre gerçek dervişin alâmeti; zillet kapısını açıp izzet kapısını kapatmak, mücahede kapısını açıp rahat kapısını kapatmak, fakirlik kapısını açıp zenginlik kapısını kapatmak, seher kapısını açıp uyku kapısını kapatmaktır.

Kişinin elinin emeğini yemesi, helâlden kazanması, temiz bir meskene sahip olması, ibadetle dolu bir halvet yaşaması, kendisinden daha bilgili kişilerle sohbet etmesi, dünya çocuklarından kaçınması, semâ’ esnasında kapıyı kapatması sağlıklı tasavvuf düşüncesinin temel şartlarındandır’ şeklinde tasavvuf ve insana bakışı takdim edilen Şeyh Ebû Medyen’in ülkemizde daha geniş kitleler tarafından tanıtılmasına katkı sağlaması beklenmektedir.

Ebû Medyen, Hikemiyyât-ı Ebû Medyen, ter. İsmail Hakkı, haz. Fatih Çınar, Kitap Dünyası, 2023, 48 s.