Çocuklarımızı Oruca “Tekne Orucu” ile Alıştırmak

Ramazan deyince biz anne babaların aklına genellikle eski ramazanlar özellikle de çocukluğumuzda tuttuğumuz oruçlar gelir. Çocukluğumuzda oruç deyince de aklımıza ilk tekne orucu gelir. Onun için çocukluğunda oruca tekne orucu ile başlamayan yoktur diye düşünüyorum.

Peki, tekne orucu nedir?

Eskiden ramazan ayında sahura kalkıp niyetlenen çocukların, acıktıklarında mutfaklardaki ekmek teknelerinin arkasına geçerek yemek yemeleri, sonra da oruçlarına kaldıkları yerden devam etmelerine ''tekne orucu'' adı verilmektedir. Yani çocukların gün içinde belirli bir süre aç kalıp oruç tutmasıdır.

Tekne orucu tutmayan yoktur, demiştim. Ben de tekne orucunu benden iki yaş büyük ablam sayesinde tuttum. Malumunuz, çocuklar zamanlarını daha çok kendinden bir büyük ya da bir küçük kardeşleriyle geçirirler. Bu zaman geçirme sürecinde en iyi paylaşımları da en büyük kavgaları da onlarla yaparlar. Çocuklarımızda da buna şahit olabilmekteyiz. Neyse, bizim konumuz kardeş kıskançlıkları ya da kardeş kavgaları değil; onu da başka bir zaman paylaşırız.

Gelelim tekne orucumuza…

Okul öncesi ve ilkokul 1. sınıfa başlayınca ablamla zaman zaman tekne orucu tutardık. Oruç için sahura kalkardık. Aramızda tatlı bir rekabet de vardı. Akşama kadar dayanacağız. Fakat öğleye doğru ben mutfakta dolanmaya başlardım. Ama gururluydum orucu bozmamak için…

Benim halimi gören annem, “Oğlum, bir şeyler ye; ondan sonra devam et.” dese de ablamın görmesinden ve duymasından çekiniyordum. Annem de “Ablan dışarıda, seni görmez.” derdi. Annemden kimseye söylemeyeceğine dair sözü de alınca hızlıca yer, sonra orucuma kaldığım yerden devam ederdim. Bazen ikindileri de yerdim. Akşama doğru sanki oruç tutmuş gibi açlık nazlanması da yapardım. Akşam iftarı açınca ablama oruç tutmuş gibi havamı da atardım.

Sonra ilkokul 2. sınıfa başladık. Yine tekne orucuna devam ederken arife günü öncesinden ablam başlardı; “Mehmet, arife günü oruç tutmak o kadar sevap ki kurtlar kuşlar, bütün canlılar oruç tutar. Kurtlar, kuşlar oruç tutuyorsa senin de tutman lazım.” derdi. Ben de o gazla arife günü teknesiz ilk orucumu tuttuğumu hatırlıyorum.

Köyde büyüdüğümüz için doğa ile iç içe olduğumuzdan ablama arife günü şu soruyu sorduğumu hatırlıyorum: Abla, sen “Arife günü kurtlar kuşlar oruç tutar.” dedin fakat serçeler, evimizin önüne tavuklar için attığımız yemleri yiyorlar. Bunlar oruç tutmuyor. Ablam da: “Mehmet, bak; komşumuz Ayşe teyze de oruç tutmuyor. Niye? Yeni bebeği olduğu için. Çünkü oruç tutarsa bir şey yiyemeyecek, çocuğuna da süt emziremeyecek.

Çocuk da annesinden süt emmeyince aç kalacak ve büyüyemeyecek. Bu yem yiyen kuşların da civcivleri var, onun için yiyorlar. Bak, dut ağacındaki kuşlar yemiyorlar, bize bakıyorlar. İşte onlar oruç tutuyor.” derdi. (İmam hatipte okurken Ayşe teyzenin oruç tutmamasının asıl nedeninin lohusalık olduğunu öğrendim.)

İlkokul 3. sınıfta iken ramazan ayı gelince ablam bu sefer; “Mehmet, sen artık büyüdün; bu yıl 3 gün oruç tutacaksın. Birincisini orucun ilk günü, ikincisini orucun 15. günü, üçüncüsünü de arife günü tutacaksın.” demişti. Geçen yıl arife günü tuttuğumuz için, bir de büyüdüğümüze göre, tamam dedik. O yıl da teknesiz üç gün oruç tuttuk.

4.sınıfa geçince -ablamız tarafında- bizim oruçlar haftada ikişer gün olmak üzere 8 güne çıktı. Yani pazartesi ve perşembe günleri. Neden diye sorduğumuzda; “Cumartesi, pazar tatildesin; top oynarken acıkırsın, tutamayabilirsin. Onun için pazartesi tutarsın, iki gün dinlenirsin; sonra perşembe tutarsın.” dedi.

5.sınıfa gelince ablam: “Mehmet, bak! Sen kocaman oldun, bu yıl ilkokulu da bitireceksin. Bu yıl orucu bir gün yiyeceksin, bir gün tutacaksın.” dedi. O zamanlar adını tam bilmesem de Davut (a.s.) orucu tutturmuş ablam bana.

Sonra ilkokul bitti, biz de ilçedeki imam hatip lisesinin orta 1. sınıfına kaydolduk. 6. sınıftaki orucumuz bizim için tam oldu. Çünkü hem büyüdük hem de imam hatibe başladık. Sorumluluğumuz artınca biz de sorumluluklarımızı -Allah’a şükür- kazasız olarak bugünlere kadar getirdik.

Psikoloji eğitimi almış biri olarak şimdi düşünüyorum da psikolojinin p’sinden anlamayan ablam, benim oruç psikolojimi çok iyi anlamış ve uygulamıştır. Psikolojinin p’sini bilmeyen ablamın bana uyguladığı eğitimin geri planında rahmetli anne babamdan aldığı eğitimin olduğu da bir gerçektir.

Çocukları Tekne Orucuna Alıştırırken Nelere Dikkat Etmeli?

1. 0-6 yaş arası, çocukların karakterinin oluştuğu en önemli yaş aralığıdır. Bu süreçte, anne babalar çocuklarına en iyi şekilde model olmalıdırlar. Yani çocuklara anlattıklarıyla davranışları arasında tutarlılık olmalıdır.
   
   
2. Efendimiz (s.a.v)’in, “Çocuklarınız yedi yaşına geldiklerinde onlara namazı emredin...” buyurduğu gibi, çocuklarımıza namaz gibi orucu da emretmemiz gerekir. Emretmek derken biz bunu ergenlik dönemine (ülkemizde kızlar 9-12, erkekler 12-15) kadar alıştırmak olarak algılıyoruz. Çünkü her şeyde olduğu gibi, ibadetlere alıştırma sürecinde de bir eğitim vardır. Bu süreci iyi değerlendirmek gerekir.
   
   
3. Çocuklara dinî değerleri anlatırken öncelikle kendimizi sevdirmeliyiz. Nasıl okulda çocuklar sevdikleri öğretmenlerin derslerine korktukları öğretmenlerin derslerinden daha fazla çalışıyorlarsa işe kendinizi sevdirerek başlamalı. Yani kalbine giremediğimiz çocukların beynine de giremeyiz.
   
   
4. Amacımız, ergenlik öncesinde çocuklara oruç tutturmak değildir. Amacımız orucu sevdirerek alıştırmaktır. Bu sebeple oruç tutmamızı isteyen Allah’ı anlatırken cehenneme atan ve azap veren yönüyle değil de cennete koyan ve mağfiret eden yönleriyle anlatmalı.
   
   
5. Ergenlik öncesi çocuklara oruç farz olmadığı için çabaları övülmeli. Onları zaman zaman ödüllendirmeli. Fakat övgü ve ödül abartılmamalıdır.
   
   
6. Çocukların tekne orucu sürecinde oruç tutmaya bağlı olarak yapmış oldukları hatalar görmezlikten gelinmeli.
   
   
7. Ergenlik dönemi öncesi süreçte çocukları oruç tutmaya zorlamamalı. Sahura kaldırırken yumuşak dil kullanıldığı gibi oruç tutarken de yumuşak dil kullanılmalı.
   
   
8. Ramazan ayında çocuklar, bizim kişiliğimizde oruca anlamlar yükleyeceği için oruçlu iken daha fazla sabırlı ve anlayışlı olmalıyız. Açlığa bağlı olarak her şeye bağırıp çağırmak, çocukların bilinçaltına orucun olumsuz olarak yerleşmesine neden olabilir.
   
   
9. Ramazan ayında bizim kişiliğimizde çocukların orucu daha fazla sevmeleri için onlarla daha fazla zaman geçirilmeli.
   
   
10. Çocuklar teravihlere götürülmeli. Teravih dönüşü bazen hediyeler almalı. Yine ramazan ayında, en azından, içinde yaşadığımız ilin kutsal yerleri imkânlar ölçüsünde gezdirilmeli.