Çocuğun Ahlâk Gelişiminde Aileye Düşen Görevler

Ahlâk, bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimlerini ve kurallarını ifade eder.

Ahlâk, insanın amaca yönelik olarak kendi arzusuyla iyi davranışlarda bulunup kötülükten uzak durmasıdır.

Ahlâk gelişimi, çocukların doğru ve yanlış ilkelerini benimsediği ve onayladığı davranışları benimseme becerisi sürecidir.

Ahlâk gelişimi, toplumun tüm değerlerine kayıtsız şartsız uymak değildir. İçinde yaşanılan topluma uyum sağlamak için değerler sistemi oluşturma sürecidir.

Sevgi, saygı, doğruluk, hoşgörü, adalet, ihtiyacı olana yardım gibi insancıl değerler ahlâk kurallarını oluşturur ve toplumsal huzur ve düzenin sağlanmasında başrolü oynar.

Her anne baba ve toplum, erdemli-ahlâklı çocuklar yetiştirmek ister. Burada ölçüt, toplumun ve ailenin ortak değerlerinin çocuğa kazandırılmasıdır. Toplumun değerlerini kazanmamış yani ahlâklı yetişmemiş insanlar için kanunların da bir anlamı yoktur. Bir insan, isteyerek kötülüklerden uzak durup iyilik ve doğruluğa yöneliyorsa o insanın ahlâk gelişimi tamdır.

Çocuğun ahlâk gelişimi fiziksel, psikolojik ve zihinsel gelişimine paralel olarak seyreder.

İnsan, iyi ahlâk üzerine doğmuştur. Yani ahlâklı ve erdemli davranışlar her kültürde ve her dinde vardır. Bütün kültürlerdeki insanlar adalet, eşitlik, sevgi ve saygı gibi temel ahlâki kavramları kullanırlar.

Çocuk, ailesinden ve yakın çevresinden öğrendiği değerler ile sosyal gelişimini önemli ölçüde tamamlar. Öğrenmiş olduğu bu ahlâki değerleri, kendi aile ve çevresine de yansıtarak ahlâk gelişimini nesilden nesile devam ettirir.

Çocuğun sayısız deneme ve yanılmaları yanında aile ahlâkından aktarılanlar, ahlâk gelişiminde temel rol oynar. Toplumun temeli olan ailenin ahlâki tutumu, çocuğun çevresi ile uyumlu yaşamasını, yanlış davranış ve alışkanlıklardan uzak kalmasını, erdem ve sorumluluk sahibi olmasını sağladığı gibi, tam tersi de mümkündür.

Burada ahlâk ile ilgili iki durum karşımıza çıkmaktadır: “kişi ahlâkı” ve “aile ahlâkı”

Kişi ahlâkı: İyi davranış kalıplarıdır: Dürüstlük, saygı, sevgi, samimiyet, adil olmak, alçak gönüllülük, kıskanç olmamak, kötü alışkanlıkların olmaması ve bunun gibi birçok karakter özelliği kişi ahlâkını ortaya koyan değer yargılarıdır.

Aile ahlâkı: Toplumsal bir kurum olan aile içerinde uyulması gereken ve uyulması beklenilen davranış kurallarını ifade eder. Kişi ahlâkı, aile ahlâkını oluşturur. Hiç şüphesiz ki toplumun ahlâkını oluşturan ailedir. Bu nedenle aile, kendi ahlâki değerlerini önemsemelidir.

Eşlerin birbirlerine olan ahlâki sorumlulukları kadar, çocuklarına karşı da ahlâki sorumlulukları bulunmaktadır. Anne ve babanın, çocukların ahlâk sahibi bireyler olarak yetişmesinde çok önemli rol ve görevleri bulunmaktadır. İnsanın ahlâki açıdan kendisine, aile fertlerine ve çevresine karşı sorumlulukları vardır. Bu nedenle çocuklar da görev ve sorumluluklardan uzak tutulmamalıdır. Ahlâki değerler, küçük yaşlardan itibaren öğretilmelidir.

Ahlâk Gelişimi İçin Aileler Neler Yapmalıdır?

• Çocuk gelişim özellikleri öğrenilmelidir. Ahlâk eğitiminde de diğer eğitimlerde olduğu gibi yaşa ve gelişim düzeyine göre yaklaşılmalıdır. Her yaşın özellik ve görevlerinin anne ve babalar tarafından bilinmesi, diğer eğitim alanlarında olduğu gibi ahlâk eğitiminde de çok önemlidir. Bu durumu bilmeyen anne babalar, gelişim çağındaki çocuğun bazı davranışlarını ahlâka aykırı olarak görebilmektedir. Bilinmesi gereken, bu davranışların, o gelişim çağının doğal bir özelliği ve normal olduğudur.
  
  
• İyi bir ahlâk eğitimi için çocuk ile iyi bir iletişim kurmak gerekir. Aynı zamanda evdeki herkes arasında olumlu ve sevgi dolu bir iletişim olmalıdır.
  
  
• Çocuk, disiplin ile yetiştirilmelidir. Yani kuralların ne olduğu, yaşına uygun olarak öğretilmelidir. Tamamen özgür bir sosyal ortam olmadığını çocuk kavramalıdır.
  
  
• Ahlâk eğitiminde ödül verilirken dengeli ve yerinde verilmelidir.
  
  
• Çocuklar, anne ve babalarını örnek alarak öğrenir. Ahlâk eğitiminde de iyi model olunmalıdır. Evde kaba bir dil varsa, çocuktan farklı bir dil beklenemez.
  
  
• Çocuğun çevresi, arkadaşları, sınıfı ve iletişimde olduğu diğer insanlar, ahlâk gelişimi üzerinde etkilidir. Aileler, çocuğun arkadaşlarına ve çevresine dikkat etmelidir. Olumsuz örnekler konusunda önlem almalıdır.
  
  
• Aileler, okulda verilen değerler eğitimi konusunda okul ile iş birliği içinde olmalıdır.

Büyük baskı altında, eleştiri ve ceza korkusuyla yetiştirilen bir çocukta vicdan çok gelişecek; o çocuk dıştan uyumlu, uslu ve söz dinler görünürken, içinde fırtınalar kopacaktır. Sürekli yanlış yapma korkusuyla kısıtlı ve ölçülü davranacak, tedirginlik içinde olacaktır. Başkalarını üzmekten, bir haksızlık yapmaktan büyük kaygı duyacak; hep kuruntulu ve kararsız davranacaktır. Herhangi bir olumsuzluk karşısında suçu önce kendisinde arayacaktır.

Öğüdün ve cezanın çok olduğu bir eğitimde, sağlıklı bir ahlâk gelişiminden bahsedilemez. Baskıyla aşılanan ahlâk da sağlıklı değildir. Olumlu özellikler ve erdemler ilk yaşlarda anne baba ile kazanılmaya başlanacak, ilk temeller atılacak, daha sonra öğretmenler ve yakın çevrede beğenilen büyüklerle özdeşim yapılarak ilerlenecektir.