SULTAN V. MURAD’IN HIRSLI VALİDESİ ŞEVKEFZA KADINEFENDİ

Sultan Abdülmecid’in zevcesi, Sultan V. Murad’ın validesidir. Çerkez asıllı olduğu ve Gürcistan’ın Abhazya sınırlarına yakın olan Poti sahil şehrinde 12 Aralık 1820’de dünyaya geldiği rivayet edilmektedir. Küçük yaşta Osmanlı Sarayı’na verilmiş, Sultan II. Mahmud’un eşlerinden Nurtap Kadınefendi’nin dairesinde yetişmiştir. Haremde kendisine, etrafına neşe ve mutluluk vermesinden ötürü “şevklendiren” ya da “neşe arttıran” manasına gelen “Şevkefzâ” adı verilmiştir. İsmi, aynı zamanda Sultan III. Selim tarafından icat edilen bir Türk musikisi makamıdır. 1 Ağustos 1839’da Sultan Abdülmecid ile izdivaç etmiştir. 21 Eylül 1840’da Şehzade Murad’ı dünyaya getirmiş ve ikinci kadınefendiliğe yükselmiştir. Sultan Abdülmecid, doğum münasebetiyle şenlikler düzenlenmesini emretmiştir. Şehzadesine, üzeri elmasla işlenmiş maşallah yazısı, avizeler, horoz mahmuzları (boynuzlu başlık), gümüş sübekler (küçük abdest kapları) yaptırmıştır. Eşi Şevkefza’ya ise çok değerli elbiseler diktirmiş ve hediyeler göndermiştir. Şehzade Murad’ın doğumu şerefine, eski Çırağan Sarayı’nda geleneksel veladet/doğum şenlikleri yapılmıştır. Saray önünde, tersaneden getirilen sallar üzerinde geceleri havai fişek gösterileri tertiplenmiştir. Mızıka-yı Hümayun (Askerî Bando) konserler vermiştir. Pertevniyal Valide Sultan ve annesi Şevkefza Kadınefendi, sarayın salonlarını dolduran fakir fukaraya, garip gurabaya çil çil altınlar ve hediyeler dağıtmışlardır. Pertevniyal Sultan, Şevkefza Kadınefendi’ye bir çift inek gözlü iğne, şallar, kumaşlar ve daha nice hediyeler göndermiştir. Şevkefza, çok hırslı bir kadınefendi idi. Öyle ki, Kadınlar Saltanatı döneminden sonra Osmanlı Haremi’ne giren ilk kadın olarak anılmıştır. Oğlu V. Murad’ın bir an evvel padişah olmasını ve haremin başına geçmeyi çok arzuluyordu. Bu yüzden Sultan Abdülaziz’e muhalefet etmiş; annesi Pertevniyal Valide Sultan ile pek iyi geçinememiştir. Pertevniyal Valide Sultan, oğlunun tahtan indirilmesi ve şehit edilmesinde, Şevkefza Kadınefendi’yi teşvikçilerden birisi olarak suçlamıştır. V. Murad’ın 30 Mayıs 1876’da padişah olmasıyla Şevkefza Kadınefendi, “Valide Sultan” (Mehd-i Ulya-yı Saltanat) unvanını elde etmiştir. Ancak oğlunun saltanatı gibi onun valide sultanlığı da kısa (93 gün) sürmüştür. Ruhî ve psikolojik bunalım geçiren V. Murad, 31 Ağustos 1876’da tahttan indirilince onunla beraber Çırağan Sarayı’nda mecburi ikamete tabi tutulmuştur. Oğlunun sıhhatinin iyi olduğu ve Sultan II. Abdülhamid’in haksız yere tahtı ele geçirdiği propagandasını yaymıştır. II. Abdülhamid, dedikoduları ortadan kaldırmak için yerli ve yabancı doktorlara V. Murad’ı tekrar muayene ettirerek, gerçekten hasta ve tedavisinin imkânsız olduğuna dair rapor hazırlatmıştır. Bu durum, Şevkefza Kadınefendi’yi daha çok hırslandırmış ve tahrik etmiştir. Oğlu V. Murad’ı yeniden tahta çıkarma gayesiyle Ali Suavî’nin 20 Mayıs 1878’de çıkardığı Çırağan Vakası’nın düzenlenmesinde başrolü oynayanlar arasında olduğu iddia edilmiştir. Hadisenin bastırılmasıyla padişah, tedbiren Sultan Murad ve ailesiyle birlikte validesi Şevkefza’yı da Yıldız Sarayı içinde bulunan Malta Köşkü’nde göz hapsine aldırmıştır. Bundan sonra, saraydaki kontrol daha da artırılmış ve Şevkefza Kadınefendi’nin dışarıyla irtibatı kesilmiştir. 17 Eylül 1889’da İstanbul’da vefat etmiştir. Cenazesi, Eminönü’ndeki Yeni Cami’deki Valide Sultan Türbesi’ne defnedilmiştir. Yapımını üstlendiği veya adına yaptırılan herhangi bir esere rastlanmamıştır.