SULTAN ABDÜLHAMİD’İN SIRDAŞI TAHSİN PAŞA’NIN YILDIZ SARAYI HATIRALARI

Tahsin Paşa, Osmanlı tarihinin hakkında en çok konuşulan padişahlarından Sultan II. Abdülhamid’in 14 yıl Mabeyn Başkâtipliği/Özel Kalem Müdürlüğünü yapmak suretiyle onun en yakınında bulunmuş bir kişidir. “Sultan Abdulhamid’in Sırdaşı Tahsin Paşa” adlı eser, 350 sayfa olup bir gazetede bölümler halinde yayımlanmış yazılardan oluşmaktadır. Daha önce de bazı yayınevleri tarafından basımı yapılmış olsa da ilk kitap haline getirilip basılması 1931 yılında Muallim Ahmet Halit Kitabevi tarafından gerçekleştirilmiştir. Kitap, Paşa’nın kendisinin de önsözde belirtiği gibi hatıralardan daha çok hatırladıklarından oluştuğu, ayrıca yaşananların uzun zaman sonra kaleme alınmasından dolayı meydana gelen tahrifat ile yazıldığı zaman dilimindeki yönetim kadrosunda bulunan kişilerden gelebilecek tepkilere karşı yazarın kendi arasında almaya çalıştığı tedbirler (hiç gereği yokken Sultan Vahideddin’in saltanatı ve kişiliğinden bahsedilen paragraf ile İsmet İnönü hakkında söylenen övgü dolu cümleler ve sık sık Sultan Abdülhamid’in istibdadı ve benzeri konulardan bahsedilmesi yazıldığı dönemin tesirine en güzel örneklerdir.) göz önünde bulundurulduğunda kitapta geçenlerin kesinlik arz etmeyeceği aşikârdır. Tahsin Paşa konuyla ilgili olarak şunları dile getirmektedir: “Bu yazılara ‘Hatırat’ demektense ‘Hatırladıklarım’ demek daha münasiptir. Hakikaten de bunlarda Abdülhamid devrinin tam bir tarihini veyahut hakiki manasıyla bir hatırat kitabının bütün özelliklerini aramak doğru olmaz, ben bunları öyle bir maksat ve iddia ile yazmadım. Takip ettiğim gaye o devrin yaşamış olduğum senelerinde gelip geçmiş hadiseleri, seyir ve istikametine şahit olduğum meseleleri hakikati üzere tespit etmek ve Abdülhamid devrinin tarihini yazacak gelecekteki tarihçileri az çok aydınlatmaktı. Esasen otuz beş senelik bir saltanatın ve baştan ayağa önemli olaylarla dolu bir devrin tarihini yazmak iddiası benden çok uzak olduğu gibi bunu tek başına herhangi bir devlet adamının yahut herhangi bir tarihçinin başarabileceğine de ihtimal verenlerden değilim. Osmanlı İmparatorluğu tarihinde başlı başına bir devir teşkil eden ve özellikle siyasî tarihimiz noktasından sayısız ibret levhalarıyla dolu olan Abdülhamid’in saltanat devri dâhilî, haricî, idarî ve topluma dair, özetle bütün ayrıntılarıyla kayıt, tespit ve umumî tarihin sahasına emanet edilebilmek için birçok yetki ve kudret sahiplerinin iş birliği yapmalarına, yerli ve yabancı birçok belgenin gözden geçirilmesine ihtiyaç vardır.” Kitabına saraya girişini anlatarak başlayan Paşa, özellikle Sultan Abdülhamid’i sonrasında sarayın müdavimlerini, şehzadeleri, paşaları tanıtarak, saray ile sarayın teşkilatını anlatarak devam eder. Tahsin Paşa ısrarla üzerinde durduğu paşalardan biri de Said Paşa’dır. Yazara göre Said Paşa jurnalciliğin yerleşmesini sağlayan ve Abdülhamid’deki vesveseyi tahrik eden kişidir. Kitapta konu edilen en önemli hususlardan biri de Ermenilerin faaliyetleri ve isyanları ile Osmanlı Bankası’na yapılan baskındır. Yine Sultan Abdülhamid’e yapılan suikast ve bu girişimin Sultan Abdülhamid üzerindeki etkileri de bahsi geçen diğer önemli konudur. Kitapta, Padişah’ın dış politikalarıyla ilgili olarak Alman İmparatoru ile olan ilişkilerden, İngiltere ile meydana gelen sorunlardan, Mısır Hıdivi ile olan ilişkilerden, yabancı basın faaliyetleri ve onlarla ilişkilerden, Balkan Devleriyle ilişkili siyasetten ve Yahudilerin bir devlet kurma gayret ve çabalarından söz edilir. Ayrıca iç ve dış isyanlar, harp durumları ile meşrutiyetin 1908’de ilanına kadar geçen sürede meşrutiyet öncesi iç ve dış gelişmeler de bahsedilen konulardandır. Kitap, her ne kadar iyi bir düzenleme yapılmadığı için sık sık aynı konuları başka yerlerde tekrar etse de muhtevası bakımından dolu bir eserdir. Kitabın, Osmanlı tarihinin önemli ve karmaşık bir dönemini daha iyi anlayabilmek için okunması gereken kaynaklardan biri olduğu söylenebilir. Yakın Plan Yayınları Tel: 0 212 458 20 22