Kitap: Bursalı Mehmed Tâhir Bey ve Üç Eseri

Bursalı Mehmed Tâhir Efendi, ilmî, siyâsî ve irfânî gayretleriyle insanımız üzerinde derin izler bırakmış bir şahsiyettir. O, yakın tarihimizin önemli biyografi ve bibliyografya müelliflerinden biridir. Velûd bir müellif olan Tâhir Efendi, ilim dünyasında daha çok “Osmanlı Müellifleri” adlı eseriyle şöhret bulmuştur. Müellif, çeşitli yayın organlarında yayımlanan makalelerini bir araya getirmiş, bazı ilave ve çıkartmalarla bu muazzam eseri telif etmiştir.

Tâhir Efendi, tanıtımı yapılan üç eserinde de daha önce çeşitli yayın organlarında biyografilerine yer verdiği isimlere özellikle dikkat çekmek için bu zatlar ve eserlerinden oluşan çalışmaları bir araya getirerek yayınlamıştır. Yakın tarihimizin önemli simalarından biri olan Tâhir Efendi’nin “Ulemâ -i Osmâniyyeden Alt Zâtın Terceme-i Hâli (İstanbul, Hanımlara Mahsus Gazete Matbaası, 1321/1903, 39 s.)”, “Meşâyih-i Osmâniyyeden Sekiz Zâtın Terâcim-i Ahvâli (Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1318/1900, 48 s.)”, “Kibâr-ı Meşâyih ve Ulemâdan On İki Zâtın Terâcim-i Ahvâli (Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1316/1899, 57 s.)” adlı çalışmaları birçok araştırmacı için temel kaynak mesabesinde olan çalışmalar niteliğindedirler. Eseri yayına hazırlayan Fatih Çınar, kitap çalışmasıyla ilgili amacını şu şekilde dile getirmiştir:

“Bu çalışmadaki amaçlarımızdan biri, Tâhir Efendi’nin de belirttiği gibi, müellifin konu edindiği zatlara, eserlerine ve tesir alanlarına özellikle dikkat çekmektir. Mehmed Tâhir Efendi, haklarında bilgi verdiği zatlarla ilgili kaynaklarda gördüğü hatalı bilgileri düzeltmek, bu bilgileri doğru bir şekilde insanımıza aktarmak, bu ilmî ve irfânî birikimden en doğru şekliyle istifade edilmesine ön ayak olmak için bu eserleri kaleme aldığını ifade etmiştir. Biz de birçok araştırmanın çeşitli vesilelerle başvurduğu Tâhir Efendi’nin kaynak niteliğindeki üç eserini, bu noktadaki önemlerinden hareketle kültür dünyamıza kazandırmayı hedefledik.”

Yine Fatih Çınar, kitabın içeriği ve işleyişi ile ilgili olarak şu satırlara yer vermiştir: “Çalışma, Tâhir Efendi’nin hakkında bilgi sunduğu 6, akabinde 8, sonrasında ise 12 zatın biyografi ve bibliyograflarını dile getirecek şekilde tasarlanmıştır. Yani, çalışmada öncelikle “Ulemây-ı Osmâniyye’den Altı Zâtın Terceme-i Hâli” adlı çalışmaya, ardından “Meşâyih-i Osmâniyeden Sekiz Zatın Terâcim-i Ahvâli” başlıklı esere, son olarak da “Kibâr-ı Meşâyih ve Ulemâdan On İki Zâtın Terâcim-i Ahvâli” ismini taşıyan esere yer verilerek şekillendirilmiştir.”

Kitap çalışması son dönem biyografi müellifleri içerisinde seçkin bir yeri olan Bursalı Mehmed Tâhir Efendi’nin üç eserinin gün yüzüne çıkarılması açısından olduğu kadar birçok araştırmacının çeşitli vesilelerle başvurduğu kaynaklar olan eserlere ulaşımı kolaylaştırması bakımından da önemlidir. Tâhir Efendi’nin bahsi geçen eserlerinde biyografilerine yer verdiği isimleri şu şekilde gösterebiliriz:

1. Ulemây-ı Osmâniyye’den Altı Zâtın Terceme-i Hâli: Kâfiyeci Mehmed Muhyiddin, Dede Çengî, Birgivî Mehmed Efendi, Mehmed Ayşî Efendi, Yusuf-zâde Abdullah Hilmî, Mehmed Ebû Saîd el-Hâdimî.
   
   
2. Meşâyih-i Osmâniyeden Sekiz Zatın Terâcim-i Ahvâli: Şeyh Şemsüddîn-i Sivâsî, Ali Dede Bosnevî, Ali Çelebi İznikî, İsmâîl-i Ankaravî, Abdullâh-i Bosnevî, Abdülehad en-Nûrî, Müstakim-zâde Sa’dettin Süleyman Nakşbendî, Gazzi-zâde Abdüllatîf Bursevî.
   
   
3. Kibâr-ı Meşâyih ve Ulemâdan On İki Zâtın Terâcim-i Ahvâli: E‘âzım-i Meşâyih ve Ulemâdan Şeyhü’l-Ekber, Sadruddîn-i Konevî, Abdurrahmân-ı Bistâmî, Cemâl-i Halvetî, Şeyh Bâlî-i Sofyevî, Azîz Mahmûd Hüdâî, Niyâzî-i Mısrî, İsmâîl-i Hakkı, Karabâş-ı Velî, Abdullah Salâhî-i Uşşâkî, Seyyid Murtezâ, Seyyid Kemâleddîn Harîrî.

Eser, Dr. Fatih Çınar tarafından Tâhir Efendi’nin bu üç çalışması bir araya getirilerek yayına hazırlanmış ve Kitap Dünyası Yayınları arasında yayınlanmıştır. Okuyucusunun bol olmasını ve kitabın bilim dünyasına katkı sağlamasını dileriz. 

Kitap Dünyası Yayınları

Tel: 0 216 353 08 68